محتوا چیست و به چه کاری می‌آید؟

چرا محتوا؟

“محتوا چیست و به چه کاری می‌آید؟” یکی از مفاهیم نوینی است که با گسترش دنیای دیجیتال، نیاز به تعریف درستی از آن به شدت احساس می‌شود. فراگیر بودن محتوا، نیاز به معرفی محصولات فروشگاهی، خدمات، دانش افزایی نسبت به پدیده‌ها و بسیاری از موارد دیگر که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت تنها بخشی از انشعابات محتوا هستند. با این حال می‌توان گفت محتوا، اطلاعاتی است که به مخاطب ارایه می‌شود. محتوای دیجیتال نیز مجموعه اطلاعاتی است که به صورت ویدئویی، تصویری، متنی، صوتی (پادکست و رادیوهای اینترنتی) در فضای مجازی (بر بستر وب) به مخاطب عرضه می‌شود.

تولید محتوا چیست؟

تولید محتوا، فرآیندی است هدفمند که در آن تلاش می‌شود یک مفهوم اختصاصی به مخاطب عام و خاص ارایه شود. هدفمندی محتوا به این دلیل است که به صورت غیر مستقیم اقدام به افزایش دانش و آگاهی مخاطب می‌کند. در عین حال می دانیم هدف کلی نیز همان یافتن پایخ برای سوال محتوا چیست است. در فرآیند تولید محتوا نکات مهمی وجود دارد تا به ارسال پیام درست به مخاطب بی‌انجامد که عبارت‌اند از:

  • هدف از ارایه محتوا
  • شناخت درست از مخاطب (پرسونای مخاطب)   
  • شاخت درست از رقبا    
  • برنامه ریزی برای تولید محتوا  

هدف از ارایه محتوا

همان طور که مشخص است، تولید محتوا آن چنان هم کار آسانی نیست و یک فرآیند زمان بر و طولانی است. نخستین گام در تولید محتوا شناسایی اهداف مجموعه‌ی درخواست کننده محتواست. شناسایی درست اهداف می‌تواند به افزایش سرعت انجام مراحل تولید محتوا کمک کند. در حالی که هدف‌گذاری درست در طولانی مدت نشان می‌دهدهدسترسی به محتوای تولید شده برای مخاطب آسان‌تر خواهد بود.

هدف از ارایه محتوا

همان طور که مشخص است، تولید محتوا آن چنان هم کار آسانی نیست و یک فرآیند زمان بر و طولانی است. نخستین گام در تولید محتوا شناسایی اهداف مجموعه‌ی درخواست کننده محتواست. شناسایی درست اهداف می‌تواند به افزایش سرعت انجام مراحل تولید محتوا کمک کند. در حالی که هدف‌گذاری درست در طولانی مدت نشان می‌دهدهدسترسی به محتوای تولید شده برای مخاطب آسان‌تر خواهد بود.

شناخت درست از مخاطب (پرسونای مخاطب)

در تعریف محتوا چیست، گفتیم که تولید محتوا برای افراد یا یک جمعه آماری خاص است. بدون خواننده، مخاطب، شنونده یا بیننده (وابسته به نوع محتوای تولید شده) تولید محتوا کاری بیهوده است. از دیرباز تاکنون محتوا به روش‌های مختلفی ارایه شده است. چندین سده قبل بحث ارایه محتوا به صورت کلامی و سینه به سینه رایج بود. پس از اختراع خط، محتوا به صورت مکتوب در اختیار مخاطبین قرار می‌گرفت. پیشرفت‌های دو قرن اخیر تولید محتوا را به صورت کلایم (رادیو)، ویدئویی (تلویزیون) و سپس دنیای اینترنت کشانده است. گستردگی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نشر محتوا، حاکی از این است که مخاطبین متفاوت با سلایق گوناگونی در دنیا وجود دارند. بنابراین محتوایی می‌تواند اثر خوبی بگذارد که در زمان درست و در مکانی درست منتشر شود تا به دست مخاطبین برسد.

شناخت درست از رقبا

بی‌تردید می‌توان گفت موضوعی وجود ندارد که درباره‌ی آن نیاز به تولید محتوا نباشد. پس به راحتی می‌توان نتیجه گرفت رقبایی نیز وجود دارند. این بدان معناست که رقبا نیز از خود پیش از ارایه خدمت خواهئد پرسید که محتوا چیست تا بتوانند راه‌حل مناسبی برای دستیابی به نتیجه‌ی بهتر داشته باشند. از ارایه خدمات تا فروش محصولات یک بازار رقابتی است. رقبا به ارزش تولید محتوای مناسب پی برده‌اند بنابراین تلاش می‌کنند در پوشش‌های مختلف اقدام به تولید محتوا کنند. مخاطب خود را بشناسند و در راستای اهداف کوتاه مدت و بند مدت خود حرکت کنند. بررسی رقبا در تولید محتوا، می‌تواند نقشه‌ی راهی باشد تا به وسیله‌ی آن نحوه‌ی تاثیرگذاری بر مخاطبین را شناخت.

برنامه ریزی برای تولید محتوا

هیچ عملی بدون برنامه ریزی به موفقیت ختم نمی‌شود و تولید محتوا نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما برنامه ریزی تولید محتوا چگونه باید باشد تا مخاطبین بیشتری را جذب کند. در حالی می‌دانیم تمام مجموعه رفتارهای ما برای محتوا پاسخ سوال "محتوا چیست" است. یک برنامه ریزی خوب تولید محتوا، مبتنی بر یک تقویم محتواست. تقویم محتوا به عنوان نقشه‌ی راه به تیم تولید محتوای شرکت‌ها کمک می‌کند تا در زمان مناسب اقدام به انتشار محتوا نمایند. انتشار محتوا می‌تواند به صورت مکتوب در جراید و روزنامه ها، بیلبوردهای تبلیغاتی، رسانه‌های آفلاین (رادیو و تلویزیون) و فضای اینترنت (شبکه‌های اجتماعی) و ... باشد. علاوه بر این برنامه ریزی برای تولید و انتشار محتوا به تیم محتوا کمک می‌کند تا بتواند عکس العمل خوب نسبت به تغییر سلایق مخاطب را داشته باشد.

مخاطب کیست؟

مخاطب اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین پاسخ است برای سوال محتوا چیست. پس می‌بایست شناخت کافی از آن وجود داشته باشد. برای شناسایی مخاطب می‌بایست پرسونای کاملی از او رسم شود. آگاهی از موارد زیر می‌تواند مخاطب درست را به کسب و کارها برای تولید محتوا معرفی کند.

  • مشخصات فردی مخاطب را در نظر بگیرید
  • سوابق تحصیلی مخاطب را بدانید
  • علایق و سلایق آن‌ها را در نظر بگیرید
  • کدام خدمت ارایه شده توسط کسب و کار شما می‌تواند آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد
  • چالش‌های جامعه هدف یا مخاطبین چیست؟
  • میزان ریسک آن‌ها چقدر است
  • شخصیت آن‌ها چگونه است و محصول شما کدام بعد زندگی آن‌ها را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد

برنامه تولید محتوا

برنامه برای تولید محتوا می‌بایست یک سوال ساده و ابتدایی را پاسخگو باشد و آن سوالی نیست جز محتوا چیست. محتوا چه می‌تواند باشد نیاز به آگاهی و دانش کامل نسبت به سه گام دارد که پیش‌تر به آن اشاره کردیم. گام‌های اصلی برای برنامه تولید محتوا عبارت‌اند از:

  • هدف
  • شناسایی مخاطب و جامعه هدف
  • شناسایی درست رقبا

شروع به تولید محتوا

شروع تولید محتوا با در نظر گرفتن مراحل گفته شده نوع محتوای را مشخص می‌کند. محتوا می‌تواند به صورت متن در وبلاگ، رپرتاژ مکتوب و رسانه‌های مجازی، عکس، ویدیو، پادکست، تبلیغات آفلاین و… باشد. در تولید هر کدام از انواع محتوا، تیم محتوا مطابق با آن چه می‌خواهد به مخاطب خود انتقال دهد، اقدام ارایه نکات خدمات خود به صورت محتوا می‌کند. برای مثال در تولید محتوای متنی پس از بررسی و انجام گام‌های ابتدایی، می‌بایست اقدام به دستیابی به کلمه کلیدی نمود. این بخش توسط تیم سئو در شرکت‌ها به تیم محتوا ارایه می‌شود. تهیه پیش نویس، طرح کلی، موارد مورد نیاز برای مطرح شدن و… از دیگر اقداماتی است که در تولید محتوای متنی می‌بایست انجام داد.

چک لیست شروع تولید محتوای متنی

پیش از تولید هر نوع محتوایی، تولیدکننده می‌بایست فهرستی را از اقدامات پیش زمینه‌ای را که انجام داده است را بررسی کند. عناوین این چک لیست می‌تواند به صورت زیر باشد:

  • بررسی رقبا
  • شناسایی درست کلمات کلیدی
  • مشخص نمودن جامعه هدف
  • آگاهی کامل از اهداف محتوا
  • مشخص شدن محل انتشار
  • نوع محتوای مورد نیاز

مخاطب کیست؟

نقل است که تولستوی زمانی که رمان اعجاب‌آور «آناکارنینا» را به اتمام رساند، تا ده سال آن را به کناری نهاد و منتشر نکرد. پس از ده سال یک بار دیگر به خوانش آن روی آورد و پس از دو سال ویرایش نسخه‌ی نهایی آن را به انتشار رساند. موفقیت در تولید محتوا به ویرایش آن پس از انتشار بستگی دارد. بازخوانی محتوا به رعایت نکات نگارشی منجر می‌شود. اشتباهات دیکته‌ای و املایی را به صفر می‌رساند. لحن نوشتار را تغییر می‌دهد. آن را پالایش می‌کند. و در حالت ایده آل به دست مخاطب می‌رساند. چه بسا که پس از ویرایش محتوا، تیم محتوا به ابن نتیجه برسد که زمان درستی را برای انتشار در نظر نگرفته است و با توجه به تقویم محتوایی اقدام به جابه جایی زمان انتشار محتوا نماید. بنابراین بهتر است نکته‌ی کلیدی ویرایش را در گوشه‌ی ذهن خود پیش از انتشار محتوا داشته باشید. به خاطر داشته باشید که ویرایش می‌تواند به بررسی جزئیات سوال محتوا چیست، کمک کند.

نکات ویرایش محتوا

برای ویرایش محتوا می‌بایست به موارد زیر توجه ویژه‌ای شود:

  • بررسی‌عدم وجود غلط‌های املایی یا دیکته‌ای
  • جمله‌های ساده و قابل فهم
  • تیتر مناسب
  • زیر تیترهای جذاب و مطابق با موضوع
  • پیوستگی در محتوا

سازگارسازی محتوا با اصول سئو

تولید کننده محتوا به صورت متنی لزوما با اصول سئو آشنا نیست. اما چرا رعایت اصول سئو در نگارش و تولید محتوا مهم است؟ برای پاسخ باید بگوییم که در حال حاضر بیشتر مخاطبین برندهای تجاری در فضای مجازی از مجرای مرورگرهای اینترنتی وارد وب سایت یا فروشگاه می‌شوند. مرورگرهایی چون گوگل، بینگ و… استانداردهایی برای شناسایی محتوا دارند. آن‌ها محتوایی را مناسب می‌دانند که اطلاعات مفید و درستی را به مخاطبین ارایه می‌دهند. محتوای مناسب دارای تیتر مناسب و جذاب است(شاید این یک تعریف ساده از Content یا محتوا چیست باشد). از مجموعه‌ی کلمات کلیدی استفاده کرده است. و از همه مهم تر، نویسنده یا تولیدکننده‌ی آن به مانند مخاطب اندیشیده است و اقدام به پاسخگویی به سوالات او نموده است. بررسی محتوا از نظر سئو می‌تواند توسط تیم محتوا با همکاری تیم سئو انجام شود.

اصول سئو محتوا

اصول سئو محتوای متنی یک استاندارد مشخص دارد. از این رو می‌توان موارد زیر را در مورد رعایت اصول سئو محتوا نام برد:

  • استفاده درست از کلمه کلیدی با چگالی مناسب
  • وجود کلمات کلیدی فرعی در محتوای متنی
  • تیتر مناسب با تاکید بر کلمه کلیدی یا ترکیب کلمات کلیدی
  • نگارش متا مناسب
  • URL مناسب برای محتوا
  • وجود لینک داخلی و خارجی به تعداد استاندارد
  • استفاده از Alt مناسب برای تصاویر
  • تصاویر غیر کپی و مناسب و مرتب با متن

برنامه ریزی برای انتشار محتوا

انتشار محتوا حتی اگر بهترین محتوای موجود باشد در زمان نامناسب هیچ بازدهی ندارد. زمان مناسب برای انتشار محتوا در تقویم محتوا و براساس یک برنامه‌ریزی مشخص می‌شود. در برنامه‌ریزی محتوا پایش همیشگی شبکه‌های اجتماعی، رفتار مخاطبین و رقبا وجود دارد. علاوه بر این برنامه‌ریزی برای انتشار محتوا به مرورگرها نشان خواهد داد که نظم در انتشار محتوا وجود دارد. منظم بودن انتشار محتوای مناسب برای مخاطبین هم جذابیت دارد. همچنین می‌تواند آن‌ها را به یک خواننده یا دنبال کننده‌ی همیشگی تبدیل کند. در نتیجه واکنش آن‌ها نسبت به محتوای منتشر شده از حالت خواننده‌ی صرف تغییر داده و به عنوان یک مخاطب کنشگر تبدیل خواهد کرد.

ویژگی برنامه جهت انتشار محتوا

همان طور که گفتیم به جز موارد استثنا، برندهای تجاری می‌بایست بدانند در آینده چه می‌خواهند به عنوان خوراک به مشتریان قدیمی و مخاطبین جدید ارایه دهند. این مهم با داشتن برنامه‌ریزی ممکن است. بهترین روش برنامه‌ریزی برای انتشار محتوا در فضاهای مختلف داشتن تقویم محتوایی است. با این حال نکات مهم برنامه‌ریزی برای انتشار محتوا در فضاهای مختلف عبارت است از:

  • مشخص بودن تاریخ انتشار محتوا
  • شناسایی شبکه انتشار محتوا
  • حجم محتوای تولیدی به صورت متنی یا تصویری

بروزرسانی محتوا پس از انتشار

یک محتوای همیشگی هیچ‌گاه نمی‌تواند تا مدت‌ها مناسب باشد. یک دلیل ساده وجود دارد، دنیا در حال تغییر است و اطلاعات نسبت به یک موضوع افزایش پیدا می‌کند. افزایش داده‌ها منجر به مطرح شدن موضوعات جدید می‌شود. اگر محتوا نتواند این موضوعات را پوشش دهد در مدت کوتاهی جایگاه خود را از دست خواهد داد و دیگر مخاطب را جذب نمی‌کند. بنابراین کار تولید محتوا با انتشار به اتمام نمی‌رسد. تولیدکنندگان محتوا می‌بایست به صورت پیوسته متنون منتشر شده را بررسی و مطابق با تغییرات ویرایش کنند و اطلاعات جدید را به آن افزون کنند. و یک سوال مهم را از خود بپرسند که محتوا چیست و به چه هدفی منتشر می‌شود. مهم‌ترین روش‌های بروزرسانی محتوا عبارت‌اند از:

  • افزودن لینک‌های مفید داخلی و خارجی
  • افزودن گراف و عکس
  • نوشتن مطالب جدید و بروز
  • انتشار ویدیو

تیم تولید محتوا

با توجه به موضوعاتی که در زمینه‌ی چیستی تولید محتوا مطرح شد، می‌توان گفت تولید محتوا شغل یک نفره نیست. مجموعه‌ای از اقدامات است که منجر به تولید محتوا می‌شود. تیم تولید محتوا در شرکت‌های مختلف از اعضای مختلفی تشکیل شده است. کوچکترین دسته‌بندی که برای یک تیم محتوای دیجیتال می‌توان در نظر گرفت این گونه است:

  • مدیر محتوا
  • تولید کننده محتوا
  • گرافیست
  • کارشناس شبکه‌های اجتماعی